Czy twórca musi założyć działalność gospodarczą?

Jeśli zastanawiałyście się kiedyś w jakich przypadkach dana działalność jest uznawana za „twórczą”, kiedy działalność twórcy zostanie uznana za działalność gospodarczą, a nadto kiedy generowała będzie obowiązek zapłaty podatku dochodowego, podatku od towarów i usług lub ubezpieczenia społecznego i zdrowotnego twórcy – ten wpis jest właśnie dla Was! A zatem… Przejdźmy do konkretów.

Kiedy mamy do czynienia z działalnością twórczą?

Reguluje to ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2006 r. Nr 90, poz. 631, ze zm.) dalej jako „u.p.a.i.p.p.”

Utworem jest każdy przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Utwór jest przedmiotem prawa autorskiego od chwili ustalenia, chociażby miał postać nieukończoną. Ochrona przysługuje twórcy niezależnie od spełnienia jakichkolwiek formalności.

W szczególności przedmiotem prawa autorskiego są utwory: wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe); plastyczne; fotograficzne; lutnicze; wzornictwa przemysłowego; architektoniczne, architektoniczno-urbanistyczne i urbanistyczne; muzyczne i słowno-muzyczne; sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne; audiowizualne (w tym filmowe).

Ochroną nie są natomiast objęte: odkrycia, idee, procedury, metody i zasady działania oraz koncepcje matematyczne.

Twórcą będzie zatem osoba tworząca biżuterię, pisząca teksty reklamowe lub posty na swojego bloga, czy też pracownik, który w ramach stosunku pracy tworzy prezentacje firmowe.

Co jednak z osobami, które od czasu do czasu tworzą coś na zamówienie i pobierają z tego tytułu wynagrodzenie np. grafik, który po godzinach stworzy kilka logotypów?

Jeżeli zawierasz z kimś umowę (ważna umowa może być zawarta w formie ustnej), stworzysz przedmiot tej umowy – tutaj logo, przekażesz je drugiej stronie, otrzymasz umówione wynagrodzenie i nie wykluczasz realizacji kolejnych takich zamówień, to czy przypadkiem nie jest to już działalność gospodarcza?

Niekoniecznie – honoraria z tytułu wykonywanej działalności artystycznej można bowiem zakwalifikować do innego rodzaju przychodów niż te, osiągane z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej. Skoro tak, to w wyżej opisanym przypadku, nie zaistniałby obowiązek założenia działalności gospodarczej.

Wynika to z ustawy z dnia 26 lipca 1991 r.o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz. U. z 2012 r. poz. 361, dalej jako u.p.d.o.f. ze zm.):

Katalog przychodów z działalności wykonywanej osobiście (art. 13 u.p.d.o.f.):

Pkt 2 – za przychody takie uważa się m.in. przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa;

Pkt 8 – w przypadku twórców – do przychodów z działalności wykonywanej osobiście zalicza się przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej.

Czym różnią się te dwa rodzaje przychodów z działalności wykonywanej osobiście? Otóż jeśli twórca wykonuje dzieło na zamówienie, stosujemy art. 13 pkt 8 u.p.d.o.f., jeśli natomiast przenosi autorskie prawa majątkowe lub udziela licencji na korzystanie ze stworzonego dzieła – zastosowanie znajduje art. 13 pkt 2 u.p.d.o.f.

Czy to już działalność gospodarcza? 

Działalnością gospodarczą, zgodnie z art. 2  ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tj. Dz. U. z 2015 r. poz. 584 ze zm.), jest każda zarobkowa działalność wytwórcza, budowlana, handlowa, usługowa oraz poszukiwanie, rozpoznawanie i wydobywanie kopalin ze złóż, a także działalność zawodowa, wykonywana w sposób
zorganizowany i ciągły.

Natomiast art. 5a pkt 6 u.p.d.o.f. definiuje działalność gospodarczą albo pozarolniczą działalność gospodarczą jako:

działalność zarobkową:
a) wytwórczą, budowlaną, handlową, usługową,
b) polegającą na poszukiwaniu, rozpoznawaniu i wydobywaniu kopalin ze złóż,
c) polegającą na wykorzystywaniu rzeczy oraz wartości niematerialnych i prawnych
– prowadzoną we własnym imieniu bez względu na jej rezultat, w sposób zorganizowany i ciągły, z której uzyskane przychody nie będą zaliczone do innych źródeł przychodów niż z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej;

Powyższe oznacza, że działalnością gospodarczą nie będzie działalność wykonywana okazjonalnie, czyli przykładowo raz na miesiąc/kwartał/rok. Jak zdefiniować okazjonalność? Niestety jest to kwestia rozpatrywana osobno w każdym indywidualnym przypadku (warto wystąpić o interpretację podatkową w razie uzasadnionych wątpliwości).

Przykładowo, prowadzisz bloga, na którym publikujesz swoje manufakturowe wyroby, przy odrobinie dobrych wiatrów znajdą się chętni na ich zakup i zaczniesz sprzedawać swoje wyroby. Jeśli intencją będzie tu ciągłe zarobkowanie ze sprzedaży swoich wyrobów, Twoją działalność będzie można zakwalifikować jako działalność gospodarczą.

Prowadzenie działalności gospodarczej ma swoje plusy i minusy. Głównym minusem są oczywiście stałe koszty – przede wszystkim na ZUS. Co jednak warto wiedzieć – jeśli masz przychód z innego tytułu np. umowę o pracę, otrzymujesz wynagrodzenie nie niższe od minimalnego (w 2016 to 1850 zł brutto), wtedy masz obowiązek opłacania wyłącznie składki zdrowotnej tzn. 288,95 zł w 2016 r.  Poza tym, przez 24 miesiące możesz opłacać „niski ZUS” – ok. 465 zł. Co do plusów, zyskujesz oczywiście możliwość „wrzucania w koszty” niektórych wydatków, które przyczyniają się do uzyskiwania przychodu, z rozsądkiem oczywiście – powinny to być koszty, które faktycznie przyczyniają się do uzyskania przychodu.

Ubezpieczenie społeczne oraz zdrowotne

Jeśli chcesz mieć ubezpieczenie społeczne (emerytalne, rentowe) i chorobowe (od tego zależy możliwość pobierania zasiłku chorobowego w czasie niezdolności do pracy) możesz zarejestrować swoją działalność twórczą/artystyczną przez Komisję do Spraw Zaopatrzenia Emerytalnego Twórców, działającej przy ministrze właściwym do spraw kultury. Komisja wydaje decyzję na wniosek osoby zainteresowanej na podstawie dokumentów potwierdzających czas trwania i charakter działalności twórczej bądź artystycznej, wykonywanej na podstawie umowy o pracę, umowy o dzieło, umowy zlecenia, a także katalogów z wystaw, recenzji, przyznanych nagród i wyróżnień oraz:

• dyplomu ukończenia szkoły artystycznej odpowiedniego typu lub szkoły wyższej na kierunku odpowiednim do wykonywanej działalności twórczej lub artystycznej albo
• zaświadczenia wydanego przez właściwe stowarzyszenie zrzeszające twórców lub artystów o nabyciu w drodze praktyki umiejętności zawodowych.

Od decyzji Komisji osobie zainteresowanej przysługuje odwołanie do ministra właściwego do spraw kultury w terminie 2 miesięcy od daty doręczenia decyzji.

Co będzie oznaczało wydanie pożądanej decyzji? Obowiązek odprowadzania składek emerytalnej, rentowej i wypadkowej obowiązkowo oraz dobrowolnie składki chorobowej – w takiej wysokości jak przedsiębiorca (ale nie ma tu przywileju „małego ZUS-u”).

Opłacanie składek zdrowotnych jest dobrowolne, ale należy mieć na uwadze, że dobrowolne przystąpienie do ubezpieczenia zdrowotnego może się wiązać ze sporą jednorazową opłatą. Jej wysokość jest zależna od okresu w jaki twórca nie był objęty ubezpieczeniem i wynosi od 20% do 200% dochodów – dla zobrazowania: twórca był uprzednio zatrudniony na podstawie umowy zlecenia, opłacano za niego składki, potem przez 6 miesięcy otrzymywał zasiłek dla bezrobotnych, po czym przez 4 miesiące nie miał żadnego tytułu do ubezpieczenia. Jego opłata dodatkowa wyniesie 20% dochodów.

Swoją działalność twórczą możesz wykonywać również poprzez zawieranie umów cywilnoprawnych np.  o dzieło. Nie opłacasz wtedy żadnych składek obowiązkowo (możesz dobrowolnie – patrz powyżej). Podatek dochodowy opłaca wtedy zamawiający i to on powinien przekazać Ci PIT-11, na podstawie, którego dokonujesz rocznego rozliczenia należnego podatku.

Zwolnienie z VAT usług kulturalnych

Na marginesie, warto wiedzieć o tym, że zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 33) lit. b ustawy o z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług  (t.j. Dz. U. z 2011 r. Nr 177 ze zm.) zwolnione z tego podatku są usługi kulturalne świadczone przez: indywidualnych twórców i artystów wykonawców, w rozumieniu przepisów o prawie autorskim i prawach pokrewnych, wynagradzane w formie honorariów, w tym za przekazanie lub udzielenie licencji do praw autorskich lub praw do artystycznego wykonania utworów.

Wyższe koszty uzyskania przychodu

Dlaczego korzystniej jest zakwalifikować swoją działalność jako twórczą? Otóż w takim przypadku można zastosować wyższe koszty uzyskania przychodu – tzn. 50% (art. 22 ust. 8a pkt 3 u.p.d.o.f.). Istnieje limit ich zastosowania: zgodnie z art.  22 ust. 9a u.p.d.o.f. – w roku podatkowym łączne podwyższone koszty uzyskania przychodów nie mogą przekroczyć ½ kwoty stanowiącej górną granicę pierwszego przedziału skali podatkowej (85.528 zł), czyli mogą wynieść maksymalnie 42.764 zł.

Pozdrawiam,

Paula Dąbrowska
autorka bloga: Legall ART