Irena i Mariusz są małżeństwem. Niedługo po ich ślubie ojciec Ireny, darował córce samochód osobowy, a następnie obojgu małżonkom mieszkanie, które stanowiło dorobek życia rodziców Ireny. Ze względu na charakter pracy zięcia oraz fakt, iż ojciec Ireny przeszedł na emeryturę, ojciec Ireny  darował zięciowi samochód dostawczy. Mariusz, po 10 latach małżeństwa, postanowił rozwieść się z Ireną, a następnie złożyć do Sądu wniosek o podział majątku wspólnego.

Jakie konsekwencje, w kontekście podziału majątku wspólnego, rodzić będą poczynione przez ojca Ireny darowizny na rzecz małżonków?

W pierwszej kolejności ustalić należy, kto zgodnie z wolą darczyńcy, jest obdarowanym. Istnienie wspólnoty majątkowej pomiędzy małżonkami nie powoduje bowiem automatycznego nabycia przedmiotu darowizny przez obojga małżonków. Decydujące pozostawać zatem będą zapisy umowy darowizny, innymi słowy: wola darczyńcy.

W zaistniałej sytuacji mamy do czynienia z trzema odrębnymi darowiznami, które były dokonane w trakcie trwania małżeństwa Ireny i Mariusza, a mianowicie:
1. darowizną dokonaną przez ojca Ireny na jej rzecz (samochód osobowy);
2. darowizną dokonaną przez ojca Ireny na rzecz obojga małżonków (mieszkanie);
3. darowizną dokonaną przez ojca Ireny na rzecz zięcia (samochód dostawczy).

Zasadą jest, iż przedmioty majątkowe nabyte przez każdego z małżonków w trakcie trwania ich małżeństwa, na skutek darowizny, zapisu lub dziedziczenia, którego podmiotem pozostawał wyłącznie dany małżonek, wchodzą w skład majątku osobistego tegoż małżonka, wykluczając tym samym prawo drugiego z małżonków do partycypowania we współwłasności nabytego w ten sposób majątku.

Mając na względzie art. 49 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przedmioty majątkowe, które przypadną małżonkowi z tytułu darowizny nie mogą być także objęte umową rozszerzającą wspólność majątkową (tzw. intercyzą). Oznacza to, iż o ile darowizna poczyniona została konkretnie na rzecz danego małżonka (np. konkretnie na rzecz Ireny, jak miało to miejsce w przypadku samochodu osobowego lub wyłącznie na rzecz Mariusza, jak miało to miejsce w przypadku samochodu dostawczego), przedmiot tej darowizny (według powyższego przykładu – odpowiednio: samochód osobowy lub dostawczy) należeć będą wyłącznie do obdarowanego. Przedmioty uzyskane z tytułu darowizny nigdy, zatem nie zostaną zaliczone jako składnik majątku wspólnego.

Dzieje się tak dopóty, dopóki wyraźną wolą darczyńcy, nie pozostawać będzie jednoczesne obdarowanie obojga małżonków. Brak jest bowiem przeciwwskazań ku temu, aby umowa darowizny sporządzona była na rzecz więcej, aniżeli jednej osoby. Wówczas, o ile umowa darowizny nie stwierdza inaczej – współobdarowani stają się współwłaścicielami darowanej rzeczy, w częściach równych.

Jak powyższe rozważania przedkładają się na sytuację Ireny i Mariusza?

W przypadku 1 i 3 niewątpliwie przedmioty objęte umową darowizny przechodzą na wyłączną własność, wskazanych w tej umowie osób. Tak więc Irenie darowany zostanie samochód osobowy, zaś Mariuszowi samochód dostawczy. W tym względzie, nie ma więc żadnych wątpliwości, iż wskazane samochody nie będą brane pod uwagę przy podziale majątku wspólnego, bowiem stanowić będą składniki majątku osobistego każdego z małżonków.

Problematyczną może okazać się jednak darowizna zaprezentowana w punkcie 2. Zgodnie bowiem z wolą ojca Ireny, który zapewne w chwili zawierania umowy darowizny, przekonany był o słuszności swojej decyzji – darczyńca darował młodym małżonkom wspólnie mieszkanie, mające pomóc im w rozpoczęciu nowej, wspólnej drogi życiowej. W wyniku tak dokonanego rozporządzenia stało się ono współwłasnością w częściach równych obojga małżonków.

W konsekwencji planowanego podziału majątku wspólnego Ireny i Mariusza, każdemu z małżonków należeć będzie się połowa wartości darowanego mieszkania. Zniesienia współwłasności mieszkania, małżonkowie będą mogli dokonać trzema sposobami:

1. Poprzez fizyczne wydzielenie z niego dwóch osobnych lokali (ze względów praktycznych, w szczególności zaś wymogu, aby każdy z lokali stanowił oddzielne i samodzielne lokum mieszkalne zaopatrzone w media i odpowiednią komunikację, to jedno z rzadziej stosowanych w praktyce rozwiązań).

2. Sprzedaż mieszkania i podzielenie się otrzymaną ceną.

3. Przydzielenie mieszkania jednemu z małżonków na wyłączną własność, z obowiązkiem spłaty wartości udziału przypadającego drugiemu z małżonków.

Na wyborze jednej z przedstawionych wyżej opcji zniesienia współwłasności małżeńskiej składnika majątku wspólnego Ireny i Mariusza, zaważy ich wspólna decyzja, zaś na wypadek ich braku arbitralne orzeczenie Sądu rodzinnego wydane w tym przedmiocie. Wiele zależało będzie również od możliwości majątkowych i zarobkowych obojga małżonków w chwili rozwodu. Niekorzystna sytuacja finansowa oraz brak możliwości spłaty współmałżonka, mogą przesądzić o konieczności sprzedaży mieszkania.

Pozdrawiam,

Kinga Michalczyk

autorka: IMINLAW