Pierwszym i zasadniczym warunkiem realizacji celów jest ich posiadanie. Większość ludzi grzęźnie w świecie swoich marzeń,  mając tak zwane pobożne życzenia, a nie cele.

Ale to zapewne już wiesz,  skoro czytasz ten artykuł. Kłopot w tym, że potrafisz wyznaczać cele, tworzyć plany działania, ale idąc do celu i wykonując poszczególne kroki zaczynasz myśleć o białych królikach.

Biały królik w bajce L. Tołstoja „Alicja w krainie czarów” odciągał dzieci od wykonania pewnego zadania. Dzieci chciały znaleźć w ogrodzie ukryty skarb. Można było to zrobić jedynie pod warunkiem nie myślenia o białym króliku. Jednakże dzieci wchodząc do ogrodu myślały właśnie tylko i wyłącznie o tym z pozoru niewinnym stworzeniu.

Białe króliki to nasze wymówki, to nasze lęki i wątpliwości, które skutecznie powstrzymują nas przed dążeniem do celu i skupianiem się na nim.

Aby zrozumieć funkcjonowanie twojej psychiki i tego, dlaczego masz takie, a nie inne wymówki i lęki trzeba poznać mechanizm powstawania lęku i systemy obronne jakie masz. Każdy z nas wie, że człowiek ma określoną osobowość. Nie każdy jednak wie, co to takiego, z czego się składa i jak funkcjonuje.

Według Freuda na naszą osobowość składają się trzy siły: Id, ego i superego.

Nie są to określone miejsca lub części naszego umysłu tylko procesy, które mają swoje źródła oraz konkretne funkcje. Zacznijmy od ID – reprezentuje ono twoje pierwotne popędy biologiczne, kieruje się zasadą natychmiastowej przyjemności i dążenia do jej zaspokojenia jak najszybciej. Nie jest zainteresowane rzeczywistością. Możemy porównać to do bardzo rozkapryszonego dziecka „chcę mieć wszystko tu i teraz, natychmiast i nic mnie to nie obchodzi”.

W momencie kiedy ID dąży do zaspokojenia przyjemności EGO bierze pod uwagę stan rzeczywisty. Oczywiście jedną z funkcji EGO jest wyrażanie oraz zaspokajanie życzeń ID. EGO zajmuje się sprawdzaniem rzeczywistości, czy w danym momencie „życzenie ID” będzie dla ciebie bezpieczne w związku z okolicznościami jakie cię otaczają.

EGO ma za zadanie powstrzymywać pierwotne impulsy do momentu, w którym nie uzna, że okoliczności są bezpieczne, dlatego ukierunkowuje twoje działania na cele.

Aby EGO było maksymalnie skuteczne w zaspokajaniu potrzeb i dążeniu do określonych celów potrzebne są umiejętności; rozumowania, zapamiętywania, oceniania i planowania. Tę funkcję wykonuje płat czołowy twojego mózgu (jest centrum zarządzania, przekładnią skrzyni biegów, szefem dowodzącym).

Z mojego doświadczenia wynika, że osoby, które mają problemy z wyznaczaniem celów i planowaniem oraz  wyciąganiem i ocenianiem wniosków, mają zaburzenia w części czołowej mózgu. Tutaj mamy do czynienia z wieloma czynnikami, o których napiszę w innym artykule, ale są to między innymi zły styl życia, brak snu, alkohol, narkotyki, używki, stres, złe odżywianie, metale ciężkie jak fluor, chlor, brom (wszechobecne składniki plastikowych opakowań, ubrań, pościeli, butelek, w których przetrzymujemy wodę „mineralną”, fluor w paście do zębów itd.), czy urazy fizyczne od uderzenia piłką lub biciem małych dzieci  w tył głowy, ewentualnie po głowie.

Ego jest organem wykonawczym twojej osobowości. Jego celem jest zaspokajanie potrzeb ID z minimalnym skutkiem negatywnym dla ciebie, dlatego zawsze szuka bezpieczeństwa, bezpiecznego otoczenia i warunków. Stąd strach przed wychodzeniem ze strefy komfortu (to bezpieczne i znane miejsce dla twojego EGO).

Zatem czym jest SUPEREGO?

Superego reprezentuje i świadomość, i dążenie do ideału. Możemy śmiało przyjąć, że procesy  SUPEREGO  są tak irracjonalne jak procesy ID. Ani ID, ani SUPEREGO nie troszczy się o to, co jest dla ciebie w rzeczywistość  tu i teraz i w zasadzie w ogóle nie zna rzeczywistości.

U osób, które słabo kontrolują procesy ID zauważamy zbyt mocne targanie impulsami pierwotnymi. Natomiast osoby, gdzie do większego głosu dochodzi superego  zauważamy sztywność, brak zdolności do przeżywania przyjemności oraz jest nadmiernie wrażliwa na zakazy.

Dla  zachowania równowagi psychicznej potrzebujesz równomiernego rozłożenia energii między te trzy stany. Do tego całego ambarasu Freud uważa, że procesy między trzema stanami ID, EGO, SUPEREGO, zachodzą na poziomie nieświadomości, a ta jak wiemy obejmuje zarówno fakty zapomniane w twoim życiu, jaki wyparte przez umysł ze względu na ich traumatyczny charakter.

Jeżeli dochodzi do konfliktu między tymi 3 procesami: ID, EGO, SUPEREGO osoba doznaje bólu psychicznego, który pospolicie nazywany jest LĘKIEM.

A lęk jest, albo świadomy, albo nieświadomy. Konflikt jaki jest między tymi trzema procesami powoduje, że lęk nasila się powodując przytłoczenie, bezradność i niezdolność do jakichkolwiek działań.  Zwyczajnie w aspekcie wyznaczania celów tkwisz w sferze marzeń i pobożnych życzeń, ponieważ masz paraliżujący lęk.

To w jaki sposób nasila się lęk ma bezpośredni związek z przewidywalnymi konsekwencjami dla „JA”, czyli EGO. Przeżywanie lęku jest nieprzyjemne, dlatego umysł poradził sobie z tym i wypracował mechanizmy obronne. Do mechanizmów obronnych zaliczamy: wyparcie, projekcja, zaprzeczenie, przemieszczenie i sublimacja (Villant, 2000).

Wyparcie to zmiana rzeczywistości dla EGO, bo rzeczywistość jest zbyt stresująca, a w zasadzie konsekwencje działania, w wyparcie. Obrona polega na całkowicie nieświadomym wyrzuceniu z pamięci niepożądanych myśli. Umysł wypiera wspomnienia, które wywołują w tobie poczucie wstydu, winy, upokorzenie, mniejszej wartości.

Przemieszczenie jest to nic innego jak przeredagowanie celu własnych emocji i zastępuje ten prawdziwy tym mniej niewinnym. Przykład kiedy ktoś ma bardzo stresującą pracę i doświadcza upokorzenia w firmie przychodząc do domu wyładowuje emocje na domownikach stając się tyranem.

Zaprzeczenie jest niczym innym jak pozbywaniem się faktów zewnętrznych. Mamy do czynienia z zaprzeczeniem, kiedy chodzi o poczucie bezpieczeństwa lub potrzebę miłości i akceptacji. Często dzieje się tak w momentach śmiertelnych chorób, kiedy ludzie znają diagnozę i rokowania, a mimo to udają, że nic się nie dzieje.

Sublimacja  to przeniesienie energii psychicznej z celów społecznie niepożądanych na cele społecznie pożądane. Są to takie zachowania jak zdolność do miłości, współczucie, praca, altruizm, czy poczucie humoru. Najlepszym przykładem jakim możemy się tutaj posłużyć jest zastąpienie agresywności i pierwotnych impulsów seksualnych na miłość. Miłość jest społecznie pożądanym zachowaniem, a przez to dana osoba może zaspokoić swoje impulsy seksualne.

Aby skutecznie działać i realizować cele trzeba zrozumieć najpierw mechanizm twoich lęków i wymówek.

Lęki jak już wiesz borą się z konfliktu między ID, EGO i SUPEREGO.

Zdefiniuj czego chcesz. Ustal konkretny i dobry plan działania do realizacji twojego celu. Przewiduj już teraz zagrożenia jakie będą po drodze, na które uczulone jest twoje EGO pilnujące bezpieczeństwa. Jeszcze przed podjęciem działania podejmij analizę możliwych niebezpiecznych sytuacji, jakie mogą nastąpić w drodze do realizacji twego celu i przygotuj się mentalnie do ich akceptacji.

Pamiętaj, że ID operuje poza rzeczywistością i dąży do zaspokajania podstawowych impulsów i radości, chce nagrody tu i teraz, a cele długoterminowe wiążą się z oddaloną gratyfikacją. Dlatego tak ważnym w procesie wyznaczania celów jest nagradzanie siebie częściej w ciągu dnia lub raz w tygodniu kiedy na przykład dążysz do idealnej sylwetki i wykonujesz codzienne ćwiczenia oraz trzymasz  dietę,  daj sobie nagrodę raz na tydzień (jedzenie wszystkiego na co masz ochotę przez jeden dzień, pójście do kina, czy na dyskotekę, kupienie czegoś itd.).

Nie katuj swego wewnętrznego dziecka ID, które jest poza rzeczywistością i jej nie rozumie. Wtedy masz gotowy konflikt między ID, a EGO – efekt lęk, którego nie rozumiesz. Jeżeli jest lęk za chwile jest wymówka. Dopóki nie zrozumiesz tego mechanizmu będziesz odnosić porażki, które przy kolejnym podejściu osłabiają twoje działanie i zaczynasz cię męczyć.

Zdefiniuj swoje białe króliki, nazwij je i wypisz jak najwięcej zachowań na podstawie wymówek,  jakie miałeś w przeszłości. Te wymówki to nic innego jak głos EGO, które ciągnie cię w bezpieczne miejsce, bo potrafi analizować, oceniać i wyciągać wnioski oraz strzeże ciebie przed negatywnymi konsekwencjami działania. Superego to nic innego jak idealizm, działania ukierunkowane na moralność, religię i ideały. A EGO kieruje twoje impulsy i zachowania na cele słuszne i osiągalne. Dlatego tak ważnym w wyznaczaniu celów jest ich realność oraz akceptowalność przez ciebie.

Analizując swoje najczęstsze wymówki skup się na konflikcie jaki powstaje między ID, EGO i SUPEREGO. To pomoże ci na zrównoważenie sił i przekierowanie ich  w te strefy, które wymagają większej energii.

Krótko mówiąc,  jeżeli masz SŁOMIANY ZAPAŁ  oznacza to, iż kierujesz zbyt wiele energii na ID i szybką gratyfikację tu i teraz.

Twoje ID nie otrzymuje żadnej gratyfikacji, więc automatycznie powstaje konflikt między ID i EGO, co jest wynikiem lęku, a ten prowadzi cię na manowce. Biegniesz za białym królikiem, zamiast skupiać się na działaniach i celu.

Stwórz krótkodystansowe nagrody dla ID, a dla stanu EGO stwórz racjonalność i wykonalność oraz akceptację celu.

Pozdrawiam,

Anna Kopciowska

Właścicielka firmy: Your Personal Coach Anna Kopciowska oraz

Praktycznej Szkoły Trenerów Rozwoju Osobistego Time for Changes T4CH