Spółka w organizacji jest pewną fazą przejściową, formą organizacyjną, w której działa spółka kapitałowa zanim zostanie zarejestrowana w rejestrze przedsiębiorców. Spółka w organizacji powstaje z chwilą zawarcia umowy spółki a jej byt prawny najczęściej kończy się w chwili wpisania spółki do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego (dalej „KRS”). W tej właśnie chwili powstaje właściwa spółka kapitałowa, posiadająca osobowość prawną. Spółka ta staje się podmiotem praw i obowiązków spółki w organizacji (o sposobie działania spółki w organizacji pisałam tutaj).
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki
Mimo nadania spółce w organizacji jedynie wstępnego, tymczasowego, charakteru ustawodawca zdecydował, że nie będzie wstrzymywał możliwości podejmowania przez nią aktywności gospodarczej i wyposażył spółkę w organizacji w podmiotowość prawną. Co to oznacza? Nic innego jak to, że spółka w organizacji może nabywać prawa i zaciągać zobowiązania (czyli np. zawierać umowy, nabywać prawa – w tym własność nieruchomości -czy zatrudniać pracowników), pozywać i być pozywaną. Skoro zatem spółka ta może w zasadzie normalnie działać, ktoś musi odpowiadać za zaciągnięte przez nią zobowiązania.
Powyższa kwestia została w sposób wyczerpujący uregulowana w Kodeksie spółek handlowych (dalej „k.s.h.”). Zgodnie z jego treścią (art. 13 § 1 k.s.h.) za zobowiązania spółki w organizacji w pierwszej kolejności odpowiedzialna jest sama spółka. Nie jest to jednak jedyny podmiot, do którego wierzyciele mogą zwrócić się z żądaniem wykonania zobowiązania, zaciągniętego na organizacyjnym etapie funkcjonowania spółki. Zgodnie z przywołanym wyżej przepisem, roszczenia tego rodzaju kierowane mogą być także do osób, które w imieniu spółki działały w początkowej fazie jej działalności. Osobami tymi mogą być członkowie zarządu spółki, a jeżeli nie zostali powołani, pełnomocnik spółki, ustanowiony jednomyślną uchwałą wspólników. Powołanie pełnomocnika jest konieczne jeżeli wspólnicy nie zdecydowali się powołać zarządu niezwłocznie po zawiązaniu spółki a spółka przed jej wpisem do KRS ma stać się np. stroną jakieś umowy (np. umowy najmu lokalu, w którym będzie prowadziła swoją działalność). W praktyce najczęściej najbardziej zagrożeni odpowiedzialnością za zobowiązania spółki będą członkowie jej zarządu, bowiem w zdecydowanej większości przypadków powoływani są oni już w akcie notarialnym dokumentującym zawarcie umowy spółki, jednakże odpowiedzialności pełnomocnika spółki wykluczyć nie można. Wszystko zależy od ukształtowania sposobu reprezentacji spółki w jej wstępnej fazie.
Odpowiedzialność wspólników
Za zobowiązania spółki w organizacji odpowiedzialność ponosić mogą także jej wspólnicy. Czy rzeczywiście jest to możliwe, skoro art. 151 § 4 k.s.h. stanowi, że wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki? Niestety w niektórych przypadkach jest to możliwe, choć w zdecydowanej większości sytuacji wspólnicy nie powinni obawiać się tego, że do ich drzwi zapuka komornik żądając wypełnienia zobowiązań spółki w organizacji. Kiedy jednak ryzyko takie będzie istniało? W sytuacji, gdy dany wspólnik nie wniósł do spółki całego wkładu, do wniesienia którego zobowiązał się w umowie spółki. Wniesienie bowiem przez wspólnika wkładu w wymiarze w jakim zobowiązał się do tego w umowie spółki powoduje wygaśnięcie jego odpowiedzialności za zobowiązania spółki, w tym także za zobowiązania spółki w organizacji. W tym przypadku warto podkreślić jeszcze jedną rzecz. Nawet jeżeli wspólnik będzie ponosił odpowiedzialność za zobowiązania spółki w organizacji, jego odpowiedzialność jest limitowana. Zgodnie bowiem z art. 13 § 2 k.s.h. wspólnik spółki ponosi odpowiedzialność za jej zobowiązania powstałe w fazie organizacyjnej jedynie do wysokości wartości niewniesionego wkładu na pokrycie objętych udziałów bądź akcji.
Ograniczenie czasowe odpowiedzialności
Istotną, w kontekście zasad odpowiedzialności za dług spółki, kwestią jest także wskazanie czasookresu, w jakim podmioty wyżej wskazane mogą zostać do odpowiedzialności pociągnięte. Podobnie jak nic nie jest wieczne, tak i odpowiedzialność za zobowiązania spółki w organizacji musi kiedyś ustać. A kiedy ma to miejsce w przypadku zobowiązań zaciągniętych w fazie kształtowania się spółki? Odpowiedzialność osób, działających za spółkę przed jej wpisaniem do rejestru przedsiębiorców ustaje wobec spółki w chwili zatwierdzenia przez zgromadzenie wspólników spółki czynności podjętych przed jej zarejestrowaniem. Jeżeli zatem czynności podjęte w fazie kształtowania się spółki przez zarząd albo pełnomocnika spółki zostaną zatwierdzone przez organ właścicielski, mało prawdopodobnym jest, aby osoby ponoszące odpowiedzialność stały się pozwanymi w postępowaniu wytoczonym w tym przedmiocie przez spółkę.
Powyższe nie oznacza jednak, że wymienione powyżej osoby w chwili zatwierdzenia czynności przez zgromadzenie wspólników w ogóle przestają odpowiadać za zobowiązania tej spółki. Mimo zatwierdzenia dokonanych czynności osoby ponoszące odpowiedzialność za zobowiązania spółki w organizacji nie są zwolnione z odpowiedzialności wobec wierzycieli spółki. W tym wypadku odpowiedzialność osób reprezentujących spółkę przed jej rejestracją, ustaje dopiero po wygaśnięciu zobowiązania, czyli np. po jego wykonaniu przez spółkę.
Solidarny charakter odpowiedzialności
Dla osób odpowiadających za zobowiązania spółki w organizacji nie jest obojętny charakter tej odpowiedzialności. Mimo, iż podmiotów do których wierzyciele mogą zgłosić się z roszczeniami jest kilka, to żaden z nich nie może czuć się na tyle bezpieczny, aby ryzyko poniesienia odpowiedzialności za zobowiązania spółki zmarginalizować. Dlaczego? W art. 13 k.s.h. ustawodawca zdecydował, że odpowiedzialność ta jest odpowiedzialnością solidarną. Co to oznacza? Nic innego jak to, że Wierzyciele mogą żądać spełnienia zaległego świadczenia (np. zapłaty czynszu najmu) od któregokolwiek z podmiotów odpowiedzialnych za zobowiązanie spółki, tylko od niektórych z nich a nawet od wszystkich razem. Podmiot, do którego wierzyciel zwróci się o wypełnienie zobowiązania może zostać wybrany wg uznania samego wierzyciela i nie musi zostać poprzedzony brakiem możliwości wyegzekwowania świadczenia od samej spółki. W praktyce wierzyciele zazwyczaj zwracają się do tych podmiotów, od których najbardziej prawdopodobne jest otrzymanie dochodzonej należności.
Przystępując zatem do spółki, i to nie tylko jako członek jej zarządu, warto pamiętać o konsekwencjach, które mogą w związku z tym powstać.
Radca prawny
Małgorzata Buczkowska
