Mikołajki, Święta, Walentynki, styczniowe wyprzedaże… Te i inne okazje przypadające w nadchodzących miesiącach, częściej niż w innych porach roku, skłaniać nas będą do wzmożonych zakupów. Jeśli nie wszystkie okażą się trafione, warto wiedzieć, jakie prawa przysługują nam, jako niezadowolonym konsumentom, zwłaszcza, że od niedawna obowiązuje nas w tym względzie całkowicie nowy schemat działania, wprowadzony ostatnią nowelizacją Kodeksu cywilnego.

Tematyka jest wyjątkowo obszerna, dlatego aby nie zacierać naszym czytelnikom pola widzenia w dzisiejszym, krótkim przewodniku po prawach przysługujących kupującemu, ograniczymy się do najbardziej typowej formy zakupów, dokonywanych w pomieszczeniach sklepu sprzedawcy (w trybie sprzedaży bezpośredniej) i dotkniętych wadami fizycznymi rzeczy.

Wyobraźmy więc sobie, że w hipermarkecie T**** w dziale z zabawkami, kupiłeś dla swojego dziecka interaktywnego pluszaka. Maskotka miała mówić do dziecka, ruszać oczami, świecić plastikowym sercem zatkniętym w pluszu, ale głos zacina się, oczy nie mrugają, a świetliste serce nagrzewa się do czerwoności i niebezpiecznie gorące, parzy po rękach. To właśnie sprzedaż bezpośrednia, skutkująca nabyciem produktu z wadą fizyczną…

Na czym polega wada fizyczna kupionej rzeczy?

Za jakie wady sprzedawca ponosi odpowiedzialność?

Sprzedawca ponosi odpowiedzialność wyłącznie za takie wady fizyczne, które tkwiły już w rzeczy w chwili przejścia na kupującego ryzyka związanego z rzeczą (w zdecydowanej większości przypadków będzie to więc chwila wydania kupującemu rzeczy przez niego nabytej). Będą to wiec m.in. wady fabryczne, wady w konstrukcji, wadliwość materiałów, z których produkt został wykonany. Nie zalicza się do tej grupy wad powstałych na skutek używania rzeczy i innych powstałych po chwili przejścia na kupującego ryzyka związanego z rzeczą (jak wyżej), chyba że kupującemu uda się wykazać, iż wady te powstały na skutek przyczyn tkwiących już uprzednio w danej rzeczy.

Swoistym ułatwieniem dla konsumenta pozostaje regulacja zgodnie z którą – jeżeli kupującym jest konsument, a wada fizyczna została stwierdzona przed upływem roku od dnia wydania kupującemu rzeczy sprzedanej przez sprzedawcę (najczęściej chwila zapłaty ceny), domniemywa się, że wada lub jej przyczyna istniała w rzeczy, w chwili przejścia niebezpieczeństwa na kupującego. Wystarczy więc, że jesteś konsumentem, a wadę odkryłeś w rzeczy w ciągu roku, aby uruchomić domniemanie generujące odpowiedzialność sprzedawcy.

Sprzedawca jest zwolniony od odpowiedzialności z tytułu rękojmi, jeżeli kupujący wiedział o wadzie w chwili zawarcia umowy (w większości przypadków będzie to więc chwila zapłaty ceny i odbioru rzeczy od sprzedawcy).

Jakie roszczenia przysługują kupującemu?

Po ostatniej nowelizacji przepisów o rękojmi, najwięcej zmieniło się w zakresie kolejności roszczeń, możliwych do wysunięcia przez konsumenta, w przypadku ustalenia wadliwości towaru. Dawniej konsument musiał bowiem najpierw wnioskować o naprawę lub wymianę rzeczy, a dopiero po jej realizacji przez sprzedawcę lub po bezskuteczności wezwania (ew. nieprawidłowej realizacji roszczenia przez sprzedawcę) żądać mógł obniżenia ceny lub odstępować od umowy.

Aktualnie kupujący może od razu (tj. bez uprzedniego oczekiwania na wymianę lub naprawę) wystąpić z jednym z czterech roszczeń:

• może zażądać naprawy rzeczy
• może domagać się obniżenia ceny towaru (w stosunku w jakim towar wolny od wad pozostaje do rzeczy wadliwej)
• może wnioskować o obniżenie ceny zakupu towaru
• a nawet odstąpić od umowy.

Co istotne, kupujący – konsument, może zamiast zaproponowanej przez sprzedawcę naprawy rzeczy, zażądać wymiany rzeczy na wolną od wad. Nadto, zamiast wymiany rzeczy, zaproponowanej przez sprzedawcę w odpowiedzi na jedno z jego wyżej wymienionych żądań, ten sam konsument będzie mógł zażądać usunięcia wady, chyba że doprowadzenie rzeczy do zgodności z umową w sposób wybrany przez kupującego byłoby dla sprzedawcy niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów w porównaniu ze sposobem proponowanym przez sprzedawcę.

Jak długo możesz zgłaszać wady?

Odpowiedzialność sprzedawcy za wady fizyczne rzeczy ustaje po upływie dwóch lat w przypadku rzeczy ruchomych i pięciu lat (w obu przypadkach licząc od dnia wydania rzeczy kupującemu przez sprzedawcę) w przypadku nieruchomości (budynki, lokale). Jeżeli kupującym jest konsument, a przedmiotem sprzedaży jest rzecz używana (dotyczy to tylko rzeczy ruchomych), odpowiedzialność sprzedawcy może zostać ograniczona do krótszego okresu czasu. I w tym wypadku nie może trwać ona jednak krócej, aniżeli do 1 roku od dnia wydania rzeczy kupującemu.

Ogólny czas trwania odpowiedzialności sprzedawcy to tylko jedno z ograniczeń czasowych przy rękojmi. Nie bez znaczenia pozostaje bowiem także data ustalenia wad towaru przez kupującego. Z każdym z czterech wyżej wymienionych roszczeń (obniżenie ceny, wymiana, naprawa, odstąpienie) kupujący wystąpić może nie później aniżeli w ciągu roku, licząc od dnia stwierdzenia wady. Jeżeli kupujący żądał wymiany rzeczy na wolną od wad lub usunięcia wady, bieg terminu do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy albo obniżeniu ceny rozpoczyna się z chwilą bezskutecznego upływu terminu do wymiany rzeczy lub usunięcia wady. Co istotne, jeśli kupujący ten, jest konsumentem (dokonuje zakupu rzeczy w celu bezpośrednio niezwiązanym z jego działalnością gospodarczą lub zawodową), bieg terminów do złożenia oświadczenia o wyborze 1 z 4 roszczeń, nie może zakończyć się przed upływem 2 (lub w przypadku nieruchomości 5 lat) od zakupu rzeczy.

Spójrzmy na przykład:

Pan Jan 30 grudnia 2015r. zakupił w sklepie suszarkę dla swojej żony. Żona Alina stwierdziła wadę suszarki w sierpniu 2015r. (tj. po 8 miesiącach od zakupu). Odpowiedzialność sprzedawcy trwać będzie zatem formalnie do 30 grudnia 2017r. Pan Jan, jako kupujący teoretycznie ma więc czas na złożenie oświadczenia o skorzystaniu z 1 z 4 roszczeń wyżej opisanych do sierpnia 2016r. Z uwagi na fakt, iż jest on konsumentem, okres 1 roku na wystąpienie z roszczeniem, nie może zakończyć się wcześniej aniżeli przed 30 grudnia 2017r.