Jeżeli masz wspólnika, a forma spółki cywilnej z jakichś powodów ci nie odpowiada, możecie zdecydować się na prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki prawa handlowego. Najprostszą i zarazem najtańszą formą jest w tym przypadku spółka jawna.
Zasady zakładania, prowadzenia i likwidacji spółki jawnej zostały określone w przepisach kodeksu spółek handlowych. Jest to podstawowa forma tzw. spółki osobowej. Aby prowadzić działalność gospodarczą w formie spółki jawnej musisz mieć co najmniej jednego wspólnika, bowiem przepisy, co do zasady, nie pozwalają na prowadzenie jednoosobowej spółki osobowej.
Powstanie spółki
Samo utworzenie spółki jawnej jest dość proste, bowiem jest to jedna z dwóch spółek handlowych, która nie wymaga spotkania z notariuszem a jej umowa może zostać zawarta w tzw. zwykłej formie pisemnej, czyli musi po prostu zostać spisana na papierze i podpisana przez wszystkich wspólników. Trzeba jednak pamiętać o zachowaniu formy pisemnej, bowiem jest to forma zastrzeżona pod rygorem nieważności. Do obowiązkowych elementów umowy spółki jawnej przepisy zaliczają określenie: firmy i siedziby spółki, wkładów wnoszonych przez każdego ze wspólników i ich wartości, przedmiotu działalności, którą spółka będzie prowadzić oraz – gdy umowa zawierana jest na czas oznaczony – czasu trwania spółki.
Przy zawieraniu umowy spółki warto także pomyśleć o uregulowaniu kwestii dodatkowych, w szczególności związanych z ewentualną późniejszą jej zmianą i zasadami zbycia ogółu praw i obowiązków wspólnika (w przypadku tej formy prawnej nie ma możliwości zbycia udziałów, bowiem spółki osobowe ich nie posiadają). Jeżeli kwestii tych nie rozwiążemy w umowie spółki, zastosowanie znajdą przepisy uregulowane w kodeksie spółek handlowych, a to oznacza, że dla zmiany postanowień umowy spółki konieczne będzie uzyskanie zgody wszystkich jej wspólników, natomiast aby wspólnik mógł zbyć ogół swoich praw i obowiązków konieczne będzie najpierw dokonanie zmiany umowy spółki, która dopuści taką możliwość, a następnie uzyskanie zgody na ich zbycie od wszystkich wspólników spółki.
Spółkę osobową zalicza się do tzw. ułomnych osób prawnych, bowiem przepisy nie przyznają jej osobowości prawnej ale dają pewne przymioty pozwalające działać na rynku. Spółka jawna posiada zdolność prawną tj. może we własnym imieniu nabywać prawa, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywana. Aby jednak mogła na rynku funkcjonować konieczne jest wpisanie jej do rejestru przedsiębiorców Krajowego Rejestru Sądowego, bowiem przepisy łączą chwilę powstania spółki z chwilą wpisania jej do tego rejestru.
Zgłoszenia spółki jawnej do rejestru przedsiębiorców może dokonać każdy ze wspólników. Podobnie jak w przypadku wszystkich spółek, należy to uczynić na specjalnie dlatego celu przygotowanych formularzach, dostępnych na stronie internetowej Ministerstwa Sprawiedliwości. Odpowiednie formularze należy złożyć w tzw. sądzie rejestrowym, czyli sądzie rejonowym, wydziale gospodarczym KRS właściwym ze względu na siedzibę spółki. Warto zwrócić na to uwagę, bowiem nie każdy sąd rejonowy posiada wydziały gospodarcze KRS np. w województwie mazowieckim wydziały takie posiada tylko Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie.
Majątek spółki
W odróżnieniu do jednoosobowej działalności gospodarczej oraz spółki cywilnej, spółka jawna posiada własny majątek, na który składają się: mienie wniesione przez wspólników jako wkłady oraz mienie nabyte przez samą spółkę w czasie jej istnienia. Stan majątkowy spółki może zatem w poszczególnych momentach jej istnienia różnić się od siebie. Spółka jawna może bowiem nabywać prawa np. własność nieruchomości ale i być właścicielem autorskich praw majątkowych czy innych praw na dobrach niematerialnych. To do tych składników w pierwszej kolejności wierzyciele spółki będą kierować swoje roszczenia.
Reprezentacja spółki
W kontekście reprezentacji spółki względem osób trzecich wskazać należy, że każdy wspólnik posiada prawo jej reprezentowani, zaś prawa tego nie można ograniczyć ze skutkiem względem osób trzecich. Wprawdzie przepisy dopuszczają możliwość takiego ukształtowania zasad reprezentacji, w których wspólnik będzie mógł spółkę reprezentować łącznie z innym wspólnikiem albo łącznie z prokurentem, jednakże ograniczenia te nie będą miały znaczenia dla stosunków zewnętrznych spółki. Dla kontrahenta spółki wspólnik jawny zawsze działa w granicach umocowania. Przyjęcie reprezentacji łącznej nie stanowi ograniczenia prawa do reprezentacji, ale ustalenie techniki reprezentacji.
Odpowiedzialność za zobowiązania spółki
Bardzo istotną, z punktu wiedzenia wspólnika spółki jawnej, kwestią są zasady ponoszenia przez niego odpowiedzialności za zobowiązania zaciągnięte przez spółkę. W przypadku spółki jawnej każdy ze wspólników ponosi odpowiedzialność za zobowiązania spółki. Jest to odpowiedzialność osobista, nieograniczona, solidarna i subsydiarna. Najważniejsza jednak jest subsydiarność odpowiedzialności wspólnika, która polega na tym, że wierzyciel może żądać zaspokojenia jego roszczeń przez wspólnika dopiero wówczas, gdy egzekucja z majątku spółki okaże się bezskuteczna.
W kontekście odpowiedzialności za zobowiązania spółki, należy także pamiętać, że jeżeli jesteś osobą przystępującą do już istniejącej spółki jawnej, będziesz ponosił odpowiedzialność za jej zobowiązania powstałe przed przystąpieniem do niej. Podobna zasada działa również w sytuacji, gdy do spółki przystąpił przedsiębiorca prowadzący wcześniej działalność gospodarczą i jako wkład do spółki wniósł przedsiębiorstwo. Wówczas spółka (i jej wspólnicy) również ponoszą odpowiedzialność za zobowiązania związane z tym przedsiębiorstwem, które powstały przed dniem przystąpienia przedsiębiorcy do spółki. W tym przypadku ustawodawca zdecydował się jednak limitować zakres tej odpowiedzialności i postanowił ją ograniczyć do wartości wniesionego do spółki przedsiębiorstwa.
Działalność konkurencyjna i sprzeczna z interesami spółki
Prowadząc działalność gospodarczą w formie spółki jawnej pamiętać również należy o tzw. zakazie konkurencji oraz zakazie podejmowania działalności sprzecznej z interesami spółki. Oba powyższe zakazy wynikają wprost z ustawy, z pierwszego z nich wspólnik może zostać zwolniony za zgodą wszystkich wspólników, co może to nastąpić już w umowie spółki, jak i po jej zawiązaniu. Zwolnienia z zakazu podejmowania działalności sprzecznej z interesami spółki ustawodawca nie przewidział, co oznacza że w każdym przypadku wspólnik musi powstrzymać się od podejmowania takich działań.
Rozwiązanie spółki i likwidacja spółki
Dla decydujących się na zakończenie prowadzenia działalności w formie spółki jawnej ustawodawca przewidział stosunkowo łatwy sposób rozwiązania spółki. Przyczyny rozwiązania zostały określone w art. 58 kodeksu spółek handlowych. Spośród nich najbardziej powszechną jest jednomyślna uchwała wszystkich wspólników o rozwiązaniu spółki. W uchwale tej wspólnicy powinni zdecydować także o sposobie zakończenia działalności spółki. Mogą przeprowadzić jej likwidację, wówczas będą musieli zgłosić sądowi rejestrowemu otwarcie likwidacji, doprowadzić do zakończenia bieżących interesów spółki, zaspokojenia lub zabezpieczenia wierzycieli, a następnie zgłosić zakończenie likwidacji i wnieść o wykreślenie spółki z rejestru. Innym sposobem zakończenia interesów spółki jest np. zawarcie przez wspólników umowy, w której zostanie określony sposób podziału majątku, oraz zasady odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Możliwe jest również spieniężenie majątku i podział między wspólników uzyskanych w ten sposób środków pieniężnych czy też sposób mieszany, częściowo przez podział majątku spółki między wspólników, częściowo przez jego sprzedaż i podział w ten sposób uzyskanych kwot. Wreszcie możliwe jest takie zadysponowanie majątkiem spółki, które będzie polegało na zbyciu przedsiębiorstwa spółki albo jego zorganizowanej części.
Małgorzata Buczkowska – radca prawny
