Postępowania rozwodowe rzadko kojarzą się z polubownym spotkaniem stron, zmierzającym do ugodowego załatwienia kwestii spornych. Dużo częściej – adekwatnie zresztą do rzeczywistości, nasuwają na myśl sytuację procesową zdominowaną przez silne i negatywne emocje, intensywnie antagonistyczne postawy obu stron, jak i zaciekłą walkę o własne „racje”.
Zdarza się, że emocjonalne zachowania stron, tracą na sile w toku postępowania mediacyjnego prowadzonego przez przeszkolonych ku temu psychologów. Możliwość jego przeprowadzenia w postępowaniu rozwodowym do niedawna była jednak silnie ograniczona. Przed nowelizacją z początku 2016r., sąd mógł skierować strony do mediacji bez ich zgody (z urzędu) najpóźniej na pierwszym posiedzeniu wyznaczonym na rozprawie. Po drugim i kolejnych posiedzeniach, postępowanie mediacyjne mogło odbyć się wyłącznie na zgodny wniosek obu rozwodzących się stron.
W styczniu 2016r. weszła w życie nowelizacja Kodeksu postępowania cywilnego, która zrewolucjonizowała przepisy dotyczące mediacji w sprawach cywilnych, w tym także sprawach rozwodowych. Do istotnych nowości w zakresie mediacji przeprowadzanych w sprawach rozwodowych, należą m.in.:
ZWIĘKSZENIE POLA MOŻLIWOŚCI DLA MEDIACJI Z URZĘDU
Inaczej aniżeli przed nowelizacją – aktualnie, sąd będzie mógł skierować strony do mediacji na każdym etapie sprawy, a także więcej niż raz w toku postępowania. Oznacza to, iż nie tylko na pierwszym posiedzeniu wyznaczonym na rozprawę, ale i w kolejnych terminach – sąd w zależności od zaobserwowanych przezeń perspektyw na polubowne zakończenie sporu (tj. utrzymanie małżeństwa stron lub wypracowanie przez nie wspólnego, polubownego stanowiska co do kwestii jego rozwiązania, władzy rodzicielskiej nad małoletnimi dziećmi stron, kontaktami z nimi, wysokością alimentów itd.), będzie władny podjąć decyzję o skierowaniu stron do postępowania mediacyjnego z urzędu (bez ich zgodnego wniosku).
Postanowienie kierujące strony do mediacji może być wydane na posiedzeniu niejawnym. Mediacji nie prowadzi się, jeżeli strona w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia lub doręczenia jej postanowienia kierującego strony do mediacji nie wyraziła zgody na mediację.
OBOWIĄZEK INFORMACJI O POPRZEDNICH PRÓBACH MEDIACYJNYCH
Od czasu ostatniej nowelizacji, formalną częścią każdego pozwu oraz wniosku wszczynającego sprawę (co za tym idzie, także pozwu rozwodowego!), stała się informacja o tym, czy strony podejmowały w przeszłości przedsądowe działania związane z polubownym rozwiązaniem sporu.
Także wówczas, jeśli próby ugodowego zakończenia konfliktu nie miały miejsca – niezbędnym będzie więc wskazanie tego, w treści pisma inicjującego postępowanie sądowe. Informacja ta, winna zostać uzupełniona wskazaniem przyczyny precyzującej dlaczego do próby pojednania nie doszło lub dlaczego okazała się ona nieskuteczna. Brak przedmiotowej deklaracji, pozostawał będzie tożsamy z brakiem formalnym pisma i skutkował będzie wezwaniem powoda/wnioskodawcy do jego uzupełnienia pod rygorem zwrotu pisma.
ZWIĘKSZENIE WPŁYWU STRON NA PRZEBIEG MEDIACJI
Po nowelizacji ustawy Kodeks postępowania cywilnego w zakresie przepisów mediacyjnych, strony postępowania cywilnego uzyskały pierwszeństwo przy wyborze mediatora. Pojawiła się także możliwość wyłączenia osoby mediatora jeśli ujawnią się stronom okoliczności, które mogłyby wzbudzić wątpliwości co do jego bezstronności.
WYDŁUŻENIE CZASU TRWANIA MEDIACJI
Mediacja będzie mogła zostać wyznaczona na okres do 3 miesięcy, a nie jak do tej pory do 1 miesiąca. Zawsze jednak na wniosek stron lub z innych, ważnych powodów sąd może przedłużyć termin postępowania mediacyjnego, jeżeli będzie to sprzyjać ugodowemu załatwieniu sprawy. Czasu trwania wówczas mediacji nie wlicza się do czasu trwania postępowania sądowego.
ZAOSTRZENIE TAJEMNICY MEDIACJI
Choć dla większości to zdecydowana nowość – warto przypomnieć, iż w mediacji udział mogą brać nie tylko strony i mediatorzy. W postępowaniu skutecznie mogą bowiem uczestniczyć także inne osoby, jak choćby pełnomocnicy stron, członkowie ich rodzin, eksperci itp. Kwestia udziału adwokatów i radców prawnych w wyjątkowo delikatnej w swej istocie próby pojednania się rozwodzących małżonków, rodzi wiele wątpliwości natury praktycznej. Zdarza się, iż intensywnie sugestywne postawy profesjonalnych pełnomocników, jak również nie ukrywana przez nich dążność do wynegocjowania dla klienta najkorzystniejszego rozwiązania, kładzie się cieniem na z założenia intymnej atmosferze mediacji, mającej sprzyjać wzajemnym ustępstwom.
Do zachowania w tajemnicy okoliczności towarzyszących postępowaniu mediacyjnego, dotychczas wyłącznie zobowiązanym pozostawał jednak tylko mediator. Aktualnie krąg osób zobowiązanych został rozszerzony na wszystkie osoby biorące udział w mediacji.
Dagmara Jagodzińska
Aplikant adwokacki w Kancelarii Izabeli Grzybek & Wojciecha Kiermasza
autorka bloga: Im In Law.
