Nie zastygaj w bezruchu! Capoeira – mistyczny świat tańca i walki

0
1152
Nie zastygaj w bezruchu! Capoeira - mistyczny świat tańca i walki. KoBBieciarnia
Nie zastygaj w bezruchu! Capoeira - mistyczny świat tańca i walki. KoBBieciarnia

Capoeira é luta é dança Capoeira é arte é magia ( Capoeira to walka i taniec. Capoeira to sztuka i magia )

oto refren jednej z najbardziej znanych pieśni świata Capoeira, którego słowa opisują serce tej niezwykłej sztuki walki. Choć początki Capoeira wzbudzają liczne wątpliwości, przyjmuje się, że narodziła się gdzieś pomiędzy czarnym kontynentem, a brazylijskimi plażami, na statkach transportujących niewolników do nowego świata. To sztuka walki zaklęta w niewinnie wyglądających tanecznych ruchach, będących pokłosiem tych przerażających czasów. Czasów, w których wszelka aktywność mogąca prowadzić do buntu, była surowo karana. Nie trudno więc dziwić się, że trening sztuki walki, uskuteczniany pośród pospólstwa, zatrważał ówczesne władze, opierające swój ustrój o walory siły i dominacji. Właściwe opanowanie Capoeira, dawało „maluczkim” znaczący głos, w nierównej walce z systemem.

Chcąc zrozumieć Capoeira trzeba być cierpliwym gdyż nie zdradza ona od razu swoich tajemnic. Niewiele rzeczy w tym świecie jest tym czym się wydaje. Zakorzenione w mentalności Brazylijczyków cechy, rozumiane przez nas jako przebiegłość czy wręcz wyrachowanie, w kulturze Brazylii odbierane bywają, jako wielki atut. Doskonałym przykładem jest tajemnicze słowo „Malicia” – które tłumaczone dosłownie z pewnością odebrane zostałoby negatywnie. W Brazylii jednak stanowi synonim życiowej mądrości, pozwalającej przetrwać na zatłoczonych, ciasnych i niebezpiecznych ulicach brazylijskich favelas.

„Malicia” i „ginga”2

Cały czas pozostawaj czujnym, cały czas pozostawaj w ruchu, nie daj się zaskoczyć” – tego uczy się adeptów Capoeira. By nigdy nie zamierali w bezruchu czekając na atak. Chodzi o przetrwanie, a cel uświęca środki – to pierwotne założenie nie zdążyło jeszcze zostać zagłuszone wartościami znanymi z innych dziedzin sportu (jak np. zasady „fair play”). Ten sam, społeczny wydźwięk Capoiera powoduje, że jeszcze długo nie przekształci się ona w bezduszną aktywność uprawianą w wolnym czasie, w samotności. To właśnie magia Capoeira – praktykowanie samego ruchu nie jest praktyką Sztuki Capoeira. Bez kulturowego ładunku jaki niesie ze sobą, bez historii przekazywanej w pieśniach, magicznych niemal rytuałów, muzyki oraz niezwykłej energii, krążącej wewnątrz Roda de Capoeira (krąg Capoeira), nie sposób mówić tu o rozumieniu tej niezwykłej sztuki walki.

W 1954 roku, prezydent Brazylii Gertuho Vargas, uznał Capoeira za sport narodowy i brazylijską sztukę walki. Choć dziś, rzecz nie wydaje się niczym nadzwyczajnym, nabiera kolorów w kontekście faktu zgodnie z którym, zaledwie 20 lat wcześniej, trenowanie Capoeira na ulicach słonecznej Brazylii, było całkowicie zakazane i surowo karane. Dopiero więc od tego momentu, Capoeira zaczęła rozwijać się dynamicznie i zarażać swoim pięknem cały świat. Wszystko po to, aby w niecałe 50 lat później dotrzeć do naszego kraju i dać Polakom wyjątkową sposobność poznania Brazylii bez konieczności opuszczania terytorium starego kontynentu. Poznawanie Brazylii poprzez Capoeirę pozwala dotrzeć do prawdziwego ducha tego kraju i zrozumieć specyfikę jego narodu. To niezwykły ładunek kulturowy, zapisany w DNA Capoeira.

Capoeira – Ambasador Brazylii

W jednym z wywiadów, wielki współczesny mistrz Capoeira – Mestre Pequines, stwierdził, że to właśnie Capoeira, a nie futbol powinna być traktowana jako ambasador Brazylii w świecie. Pokazuje bowiem prawdziwe oblicze Brazylii, przekazując wartości, kreujące tamtejszą rzeczywistość i nawiązując do trudnej historii tego kraju. Zmusza nas do nauki języka portugalskiego, nauki gry na instrumentach, pozwala posmakować tajemniczych rytuałów, mających swe korzenie w odległych Afrykańskich religiach, ciągle obecnych w wielu miastach Brazylii.

Futbol podobnie jak ostatnie Igrzyska Olimpijskie stał się maską, zza której nie widać prawdy o tamtym świecie – o biedzie, wszechobecnej przestępczości, ogromnych terenach wewnątrz największych miast Brazylii (jak choćby Rio de Janeiro), w których niezmiennie od lat, niepodzielną władzę sprawują kartele narkotykowe. W takich miejscach nie znajdziemy przepychu znanego nam z piłkarskiego świata, ani turystów opalających się na plażach Copacabany. To jednak takie właśnie miejsca, definiują w znaczny sposób tamtejszą kulturę i rzeczywistość.

Capoeira dorastała w niedostępnych dzielnicach Salvadoru w stanie Bahia. Pomagała nierzadko zagubionym i sfrustrowanym biedą Brazylijczykom, znaleźć inną niż przestępczość drogę w życiu. Do dziś, Capoeira oraz jej mistrzowie cieszą się wyjątkowym szacunkiem w miejscach, można by pomyśleć, zapomnianych przez Boga, pozostających poza kontrolą tamtejszej policji. Mestres dos Capoeira w Brazylii traktowani są w sposób szczególny, uchodząc za mentorów, nauczycieli i „dobre duchy” niosące pocieszenie oraz realną szansę, na lepsze życie.

Krąg Capoeira

Pisząc o Capoeira nie można nie wspomnieć o czymś co jest swoistą kwintesencją tej sztuki walki – „Roda de Capoeira” a więc „Kręgu Capoeira”, który w 2014 roku został wpisany na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa kulturowego ludzkości UNESCO. Zgodnie z definicją podaną na stronie UNESCO „Capoeira to praktyka kulturowa ludności afro-brazylijskiej, która jest jednocześnie formą walki i tańca. Może być uważana za tradycję, sport, a nawet formę sztuki. Uczestnicy ustawiają się w krąg, którym otaczają dwóch zmagających się zawodników. Wykonywane przez nich ruchy wymagają wielkiej zwinności. Pozostali śpiewają, klaszczą i grają na instrumentach perkusyjnych. Krąg capoeira stanowi grupa mężczyzn i kobiet, wśród których są: mistrz, pomocnik mistrza i uczniowie. Mistrz przechowuje wiedzę kręgu i jest jej strażnikiem. Jego zadaniem jest przekazywanie repertuaru i utrzymywanie jedności grupy oraz czuwanie nad poszanowaniem zasad obrzędu.

Mistrz na ogół gra na jednostrunowym instrumencie perkusyjnym, intonuje pieśni, czuwa nad synchronizacją i rytmem gry. Wszyscy uczestnicy muszą umieć wykonać instrumenty muzyczne i na nich grać, śpiewać wspólny repertuar, znać i respektować zasady kodeksu etycznego i kodeksu postępowania. Muszą także umieć odpowiednio się poruszać, przemieszczać i wykonywać gesty pozorujące atak. Krąg Capoeira stanowi przestrzeń kulturową, w której wiedza i umiejętności przekazywane są za pomocą obserwacji i naśladownictwa. Krąg capoeira pozwala na wzajemne poszanowanie się wspólnot, grup i jednostek, sprzyja integracji społecznej i podtrzymuje pamięć o oporze przeciw zniewoleniu w przeszłości.” 2)

Jak to często bywa w przypadku przedstawiania faktów w rzeczowy, chłodny sposób, definicja ta pomimo, że obrazuje powierzchowny wymiar kręgu nie pozwala zrozumieć istoty tej tradycji.

Zrozumieć Roda de Capoeira

Każdy capoeristas wie, że Roda de Capoeira to żywioł w który wpychani jesteśmy przez niewidzialną siłę krążącą wokół ustawionych w kręgu uczestników rytuału. Tłum śpiewających i klaszczących ludzi, a wewnątrz – my, jedni z dziesiątek uczestników Roda de Capoeira – zmierzający ostrożnym krokiem pod baterie (osoby grające na instrumentach) napędzającą całe koło. Docieramy pod stojące dumnie jednostrunowe instrumenty nazywane Berimbau. Klękamy u stóp osób, nadzorujących przebieg i nadających rytm roda. Czujemy napięcie towarzyszące wejściu do środka i zajęciu jednego z dwóch miejsc, w centralnym miejscu wielkiego Koła Capoeira. Tu zaczyna się gra i dopiero w tym miejscu rozpoczyna się droga do prawdziwego zrozumienia tego świata. Droga niełatwa i nieoczywista, Capoeira ciągle oszukuje – to jej naturalna cecha – musiała stać się zdradziecką, aby pozostać i przetrwać. Widzimy taniec, akrobacje… Pozwala widzieć nam co chcemy. To prawdziwy, nieuchwytny duch Brazylii.

Analizując bogactwo różnorodnych sztuk walki, nie trudno zauważyć, że Capoeira pozostaje stosunkowo młoda, a jej rozwój dynamiczny. Obserwujemy tworzenie się międzynarodowych grup i organizacji, doskonalenie technik i form, dążenie do ujednolicenia poszczególnych aspektów, a jednocześnie dbałość o szacunek do korzeni, poprzez praktykę pierwotnej formy, nazywanej Capoeira Angola.

Capoeira to walka i taniec; sztuka i magia.

Jeśli chcesz ją poznać, nie musisz silić się o uprzednie przygotowanie, dysponować niezwykłą kondycja lub sprawnością. Wystarczy chęć poznania tamtejszego świata. Jak mawiał jeden z najsłynniejszych mistrzów Capoeira – Mestre Pastinha: Capoeira jest dla mężczyzn, kobiet i dzieci; jedynymi, którzy nie powinni się jej uczyć są ci, którzy nie chcą. Jeśli czujesz w sobie niepokornego ducha, głodnego nowych wrażeń, wprost z odległej Ameryki Południowej, i Ty musisz posmakować świata Capoeira. Bogactwo jego dźwięków, zwyczajów i niezwykłej energii nazywanej AXE, przeniesie Cię w zupełnie nową, nieodkrytą dotąd rzeczywistość.

Axé, Dendê, Malícia, and muita Mandinga! ?
Instrutor Mata ( Bielsko-Biała , Czechowice-Dziedzice )
Grupo Capoeira Brasil Polska prof.Bailarino | Mestre Paulão
instagram – @capoeirapl
YouTube – Capoeira Brasil Polska
Facebook – Capoeira Brasil Polonia

1) nazwa charakterystycznego podstawowego ruchu w Capoeira

2) Źródło: unesco.pl © 2014 tłumaczenia na język polski: Polski Komitet ds. unesco.pl/kultura/dziedzictwo-kulturowe/dziedzictwo-niematerialne/listy-dziedzictwa-niematerialnego/lista-reprezentatywna-niematerialnego-dziedzictwa-ludzkosci/

ZOSTAW ODPOWIEDŹ

Proszę wpisać swój komentarz!
Proszę podać swoje imię tutaj